انواع قطع کتاب در ایران

به اندازه طول و عرض هر برگ کتاب قطع کتاب گویند. یک کتاب نمی‌تواند هر اندازه‌‌ی دلخواهی داشته باشد. به اندازه‌های استاندارد کتاب معمولاً یک نام نسبت می‌دهند و به آن نام قطع کتاب می‌گویند. وجود قطع‌های متفاوت برای کتاب‌ها دلایل زیادی مثلا: حمل و نقل و نگهداری کتاب را آسان‌تر می‌کند، میزان هزینه‌های مصرف کاغذ کاهش می‌یاید و اصطلاحاً دورریز کاغذ کمتر می‌شود. راحتی در دست گرفتن کتاب و چشم نواز بودن مراحل مطالعه کتاب نیز در تعیین اندازه قطع های استاندارد کتاب مهم هست.

گاهی در نام گذاری کتاب، کاربرد آن نیز در نظر گرفته شده است. برای مثال، کتابی که در جیب شما جا شود و به راحتی قابل حمل و نقل باشد قطع جیبی نامگذاری شده است. یا کتابی که در جیب پالتوی شما قابل جایگیری باشد قطع کتاب پالتویی نامگذاری گردیده است. قطع بغلی، قطع بازوبندی و قطع حمایلی نیز بر همین اساس نام گذاری شده اند. نام قطع رحلی نیز نامش از آنجا آمده است که برای خواندن آن (برای مثال در مساجد) از رحل یا چهارپایه چوبی استفاده می کنند.

قطع های استاندارد کتاب در ایران

قطع وزیری

با ۳ بار تا کردن پی در پی کاغذ ۷۰ در ۵۰ سانتیمتر به اندازه تقریبی قطع وزیری می رسید که البته پس از پروسه چاپ برش داده می شود. در حال حاضر مرسومترین قطع برای کتاب در ایران اندازه قطع وزیری است که سایز آن در جداول فوق ذکر شده است. از این قطع بیشتر در نشر کتابهای علمی و دانشگاهی استفاده می شود. این قطع در استاندارد آمریکایی به نام Medium octavo مشهور است. در واقع ترجمه قطع وزیری به انگلیسی Medium octavo است که با نامهای اختصاری ۸º یا ۸vo هم نشان می دهند.

سایز رقعی

با سه مرتبه تا کردن کاغذ ۶۰ در ۴۵ به ابعادی میرسیم که پس از برش برای قطع رقعی مناسب است. سایز رقعی نیز برای کتابهای عمومی تر از قبیل رمان و داستان کاربرد فراوان دارد. به انگلیسی به قطع رقعی Crown octavo می گویند که البته اندازه تقریبی آن است و با علامت اختصاری ۸º یا ۸vo آن را مشخص می کنند.

قطع رحلی

زمانی که کاغذ ۴۵ در ۶۰ را دو مرتبه متوالی تا کنیم، پس از برش به اندازه کتاب قطع رحلی می رسیم. در صفحه بندی و چاپ مجلات، برخی از کتابهای کمک آموزشی و کتابهای نفیس و پایان نامه های و رسالهای دکترا از اندازه کتاب قطع رحلی استفاده می شود. در استاندارد آمریکا به آن Imperial octavo می گویند.

قطع جیبی

با ۴ بار متوالی تا کردن کاغذ ۵۰ در ۷۰ و کاغذ ۶۰ در ۴۵ و برش حاشیه های آن به ترتیب به قطع جیبی بزرگ و قطع جیبی کوچک به ابعادهای به ترتیب ۱۱٫۵ در ۱۶٫۵ و همچنین ۱۱٫۵ در ۱۵ میرسیم. قطع جیبی و قطع پالتویی در جایگاه های بعدی مرسومترین ابعاد کتاب قرار دارند.

قطع خشتی

می توان کاغذ قطع ۴۵ در ۶۰ را به صورتی تا کرد که به شش قسمت ۲۰ در ۲۰ سانتی متری تقسیم شود که قطع خشتی بزرگ می رسیم. به همان صورت اگر کاغذ ۵۰ در ۷۰ هم باشد به اندازه ۲۳ در ۲۳ میرسیم که این ابعاد هم برای قطع کتاب خشتی بزرگ استاندارد است. از قطع خشتی که به صورت مربعی است اغلب برای کتابهای هنری، کودکان و طراحی کاتالوگ استفاده می شود.

قطع پالتویی

اندازه استاندارد حاشیه های مرسوم صفحات کتاب برای قطع های مختلف کتاب

قوانین ریاضی اندازه صفحات کتاب

اندازه صفحات کتاب است بر اساس محاسبات دقیق مهندسی و ریاضی برای تقسیم بندی صفحه به نسبت های معین به وجود آمده است. اساس این قوانین نسبت های معروف ریاضی مانند نسبت طلایی هست که موجب می شود صفحه چشم نواز معلوم شود.

حاشیه های کتاب بر اساس اعداد طلایی